Między polskim a rosyjskim. Analogia języków słowiańskich.

Chcąc nie chcąc, historia języka polskiego i rosyjskiego, przeplata się już od dawnych dziejów. W tej części Europy to właśnie Polska i Rosja na przestrzeni wieków odgrywały kluczową rolę. Liczne związki polityczne i kulturowe, mają swoje odzwierciedlenie również w samym języku. A co się tyczy samego języka… to czy rzeczywiście polski jest podobny do rosyjskiego? Zapraszam serdecznie! 

Na pierwszy rzut oka (i ucha) ktoś stwierdziłby, że tak oczywiście! Polski jest podobny do rosyjskiego. Przecież to języki słowiańskie, co prawda jeden zachodnio-słowiański, drugi wschodnio-słowiański, ale są podobne! Jeden pisany cyrylicą drugi alfabetem łacińskim, ale przecież są podobne! Prawda jak się okazuje jest trochę inna…

Jako niewykształcony filolog i historyk, mogę śmiało wskazać trzy obszary w których polski jest podobny do rosyjskiego. Są to kolejno: Gramatyka, fonetyka (zapożyczenia) i „analogia historyczna„. Poniżej, kolejno je omówię  😉

Trzeba tutaj jasno zaznaczyć, że język polski pełnił – tak jakby- rolę „pośrednika” pomiędzy językiem rosyjskim a łaciną, niemieckim, francuskim,włoskim itd. To oznacza, że zanim jakieś słowo zostało „wprowadzone” do rosyjskiego, zostało ono uprzednio spolszczone. I tak oto w ten sposób wiele słów wydaje się podobnych do polskiego choć mogą znaczyć zupełnie coś innego (tzw, fałszywi przyjaciele) 

GRAMATYKA

Było by kłamstwem stwierdzenie, że rosyjska gramatyka nie jest podobna do polskiej. Wszak to języki słowiańskie, więc pewne analogie muszą w nich być. Oba języki posiadają zbliżoną ilość przypadków – w języku polskim jest ich 7 a w rosyjskim 6. U Rosjan funkcję wołacza pełni Имени́тельный Падеж – mianownik. W języku rosyjskim mamy też deklinacje, koniugacje, podział rzeczowników na żywotne i nieżywotne, przymiotniki dzierżawcze, względne … no różności, podobnie jak w języku polskim. Gramatyka rosyjska uchodzi za jedną z najtrudniejszych – chociaż to podobieństwo do języka polskiego powinno zachęcać do nauki tego pięknego (i trudnego)  języka 😀

FONETYKA 

Słysząc osobę mówiącą w języku rosyjskim, niejednokrotnie wyłapywaliście polsko brzmiące słówka. To właśnie fonetyka. [chljeb], [diwan], [kawjor], [siotka], [kot], [wtornik], [srjeda], [subota] – z pewnością domyślacie się znaczenia tych słów.  Z fonetyką w pewien sposób wiążą się zapożyczenia. W języku rosyjskim mamy bardzo dużo polonizmów. Do ich rozpowszechnienia przyczynił się rozkwit odrodzenia, reformacja i wojny. Nie mniej, polonizmy w rusycyzmie są i dotykają różnych obszarów życia:

Wojskowości башня [baszni’a] гетман [gietman] жолнер [żołnier] полковник [nałkownik]

społeczeństwa дворянин [dwarianin] кавалер [kawaljer] шляхта [szl’achta]

administracji i państwowości воевода[wajewoda] конфедерация [kanf’ederacja] корона [karona]

religi католик [katolik] кляштор [kljasztor] папеж [papjeż]

W drugiej połowie XVII wieku Rosja zaczęła odgrywać coraz większą rolę w (wschodniej) Europie. Zaczęła też intensywnie zajmować jej wschodnie terytoria. W tamtym okresie tereny te (słowiańszczyzna) były w dużym stopniu spolonizowane. Nic więc dziwnego, że Rosja przejmując te tereny, „przejęła” też coś z języka polskiego.

Analogia historyczna

Pod tym terminem – wymyślonym przeze mnie – kryją się różne zażyłości historyczne pomiędzy naszymi narodami. Polska i Rosja od zawsze były ze sobą jakoś związane, od zawsze wywierały na siebie wpływ. A że mowa o językach to w historii można wyróżnić dwa okresy kiedy to nasze języki były ze sobą „szczególnie” blisko.

Pierwszy okres to wiek XVI – kiedy to język polski pełnił funkcję języka międzynarodowego. W języku tym posługiwano się m.in na rosyjskim dworze. Znajomość języka polskiego była oznaką wykształcenia i w dużym stopniu decydowała o przyszłej karierze osoby władającej tym językiem. Język polski był wtedy znaczący i miał ogromne znaczenie! Stosunkowo łatwo i szybko wpływał na kształtowanie się mowy języka rosyjskiego – opartej przecież na cyrylicy. 

Drugi okres to przykład oddziaływania języka rosyjskiego na polski. Miało to miejsce w latach ’50 XX wieku. Wtedy to sojusz polityczno-wojskowy „Układ Warszawski” nakładał obowiązek na rozpowszechnianie i nauczanie języka rosyjskiego  we wszystkich krajach należących do tego sojuszu. W Albanii, w Bułgarii, w Czechosłowacji, w Polsce, w Rumunii, na Węgrzech – wszędzie tam nauczano języka rosyjskiego. W Polsce „obowiązek” ten zniesiono w latach ’80.

Język rosyjski i język polski pod wieloma względami są do siebie podobne. To, co je łączy najbardziej to rola jaką pełnią w społeczeństwie. Oba są fundamentalnym gwarantem ciągłości historii i przypominają o wiekowej tradycji naszych państw.

Nasza historia wielokrotnie łączyła się ze sobą, ale języki od zawsze były oznaką suwerenności i dawały poczucie „odrębności”. Jakkolwiek by je nie porównywać, osądzać – który jest lepszy, a który gorszy, bez wątpienia można stwierdzić,że jeden (język) drugiemu wiele zawdzięcza! Język polski byłby „uboższy” gdyby nie rosyjski, a rosyjski nie miałby swojego „charakteru” gdyby nie polski. I tak nasze słowiańskie tradycje łączą się ze sobą i kształtują nas jako Polaków i Rosjan. Nie mniej wszyscy jesteśmy ludźmi i wszyscy chcemy być szanowani bez względu na to w jakim języku się porozumiewamy! 

Orientujcie Się! 

PS. Wpis ten jest jednym z wielu wpisów w ramach akcji „III Miesiąc Języków”. Jeżeli tak jak uwielbiacie języki obce, lubicie o nich czytać, poznawać, smakować je, to zapraszam na inne wpisy pozostałych blogerów kulturowo-językowych!  Tym razem piszemy o podobieństwach między „naszymi” językami. Miłego czytania i poznawania kolejnych języków obcych!

Nie zapomnijcie przeczytać wpisu Kuby (język włoski) —> TUTAJ i wpisu Kamili —> TUTAJ

oraz wpisu Danki(język gruziński) —> TUTAJ

 Do następnego!